Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Ιλαράς & Ερυθράς

Η Ιλαρά

H ιλαρά είναι σοβαρή νόσος: 6 – 20% των ανθρώπων που θα νοσήσουν  θα έχουν ως επιπλοκή ωτίτιδα, διάρροια, ή και πάθηση των πνευμόνων όπως πνευμονία, ένας στους 1000 ασθενείς με ιλαρά θα αναπτύξει φλεγμονή του εγκεφάλου, ενώ ένα έως δύο άτομα στα 1000 θα πεθάνουν. Η ιλαρά είναι ιδιαίτερα βαριά ασθένεια σε άτομα που δεν διατρέφονται καλά ή είναι ανοσοκατεσταλμένα. Η ιλαρά προσβάλλει εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο, κυρίως στην Ασία και την Αφρική. Είναι από τις κύριες αιτίες θανάτου που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Οι περισσότεροι θάνατοι παρατηρούνται σε παιδιά μικρότερα των πέντε ετών. Παγκόσμια προγράμματα εμβολιασμού έχουν μειώσει τον αριθμό των θανάτων από την ιλαρά, αν και οι νοσήσεις και οι θάνατοι από ιλαρά έχουν αυξηθεί από το 2017 μέχρι το 2019, λόγω μειώσεων των εμβολιασμών. Το 2018 παρατηρήθηκαν πάνω από 320.000 κρούσματα ιλαράς σε χώρες όπου υπάρχει καταγραφή των κρουσμάτων.

Η Ερυθρά

Η ερυθρά προκαλείται από τον ιό της ερυθράς που μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων από ασθενείς. Προκαλεί εξάνθημα, ήπιο πυρετό, και αρθρίτιδα κυρίως σε γυναίκες. Εάν μια γυναίκα μολυνθεί από τον ιό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της μπορεί να προκληθεί ενδομήτριος θάνατος και αποβολή, ή να γεννηθεί παιδί με συγγενείς βλάβες (σύνδρομο συγγενούς ερυθράς), που μπορεί να περιλαμβάνουν κώφωση, καταρράκτη ή και νοητική καθυστέρηση. Το 2018 κατεγράφησαν 2.276 κλινικά, εργαστηριακά και επιδημιολογικά επιβεβαιωμένα κρούσματα ερυθράς παγκοσμίως.

Για την παρακολούθηση της ιλαράς και της ερυθράς ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δημιουργήσει δίκτυο εργαστηρίων, ένα σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα τo Εργαστήριο Αναφοράς Ιλαράς/Ερυθράς ιδρύθηκε το 2003 στο Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur με απόφαση του Υπουργείου Υγείας και αποτελεί μέλος του παγκοσμίου δικτύου εθνικών εργαστηρίων. Σκοπός των εργαστηρίων αυτών είναι η επιβεβαίωση των κρουσμάτων ιλαράς και ερυθράς (επίκτητης και συγγενούς) σε κάθε χώρα. Η επιβεβαίωση των κρουσμάτων γίνεται με έλεγχο των ειδικών αντισωμάτων έναντι των ιών της ιλαράς και ερυθράς με εξέταση του ορού αίματος του ασθενούς. Επιπλέον, στο Εθνικό Εργαστήριο Ιλαράς/Ερυθράς έχουν αναπτυχθεί μοριακές μέθοδοι για την ανίχνευση του ιού ιλαράς, καθώς και μέθοδοι απομόνωσης του ιού σε κυτταροκαλλιέργειες.

Η εργαστηριακή επιτήρηση της ιλαράς και ερυθράς στην Ελλάδα σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ
 Η εργαστηριακή επιβεβαίωση υπόπτων κρουσμάτων ιλαράς και ερυθράς
  Η μοριακή επιδημιολογία των ιών ιλαρά και ερυθράς που προκαλούν επιδημίες στην Ελλάδα
  Η αναφορά των εργαστηριακά επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ιλαράς και ερυθράς στον ΠΟΥ και το ECDC κάθε μήνα, καθώς και στον Ελληνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας
 Η πραγματοποίηση διαδικασιών εσωτερικού και εξωτερικού εργαστηριακού ποιοτικού ελέγχου
 Ο ετήσιος έλεγχος καταλληλότητας Εθνικού Εργαστηρίου Αναφοράς Ιλαράς/Ερυθράς από τον ΠΟΥ

Υπεύθυνη Διασφάλισης Ποιότητας: Δρ. Ε. Χορευτή

Το εργαστήριο διαπιστεύεται κάθε χρόνο από τον Π.Ο.Υ. μετά από σχετικό έλεγχο. Για την Διαπίστευση λαμβάνονται υπ΄όψιν οι παράμετροι λειτουργίας του εργαστηρίου και τα αποτελέσματα του Proficiency Τesting και του Διεργαστηριακού Ελέγχου.

• • Proficiency testing:Το εργαστήριο λαμβάνει κάθε χρόνο από τον ΠΟΥ panel δειγμάτων ορών για έλεγχο επάρκειας των μεθόδων προσδιορισμού των IgM ειδικών αντισωμάτων έναντι των ιών ερυθράς και ιλαράς.
  • Διεργαστηριακός έλεγχος:Κάθε χρόνο το εργαστήριο στέλνει για επιβεβαίωση το 10% περίπου των θετικών δειγμάτων για παρουσία IgM αντισωμάτων έναντι ιών ερυθράς και ιλαράς στο WHO European Regional Reference Laboratory for Measles and Rubella (Λουξεμβούργο)

Είδος δοκιμής                  Ιός Ιλαράς                                                            Ιός Ερυθράς

Ορολογική                        ELISA IgG                                                             ELISA IgG

                                           ELISA IgM                                                              ELISA IgM

                                           ELISA IgG Avidity

Μοριακή ανίχνευση ιού   TaqMan Real-time RT- PCR (γονίδιο Ν)                  TaqMan Real-time RT- PCR (γονίδιο P150)

Απομόνωση ιού               Κυτταροκαλλιέργεια σε κυτταρική σειρά Vero/SLAM  Κυτταροκαλλιέργεια σε κυτταρική σειρά Vero/SLAM

Τυποποίηση ιών              PCR για προσδιορισμό αλληλουχίας του 450

                                         καρβοξυ-τελικού άκρου της νουκλεοπρωτεϊνης Ν

                                         και γενετική αλληλούχιση                                           PCR για προσδιορισμό αλληλουχίας του γονιδίου της                                                                                                                                          πρωτεϊνης Ε1 του περιβλήματος του ιού και γενετική                                                                                                                                             αλληλούχιση

Σε περίπτωση υπόπτων κρουσμάτων ερυθράς ή ιλαράς οι ιατροί πρέπει να δηλώνουν τα κρούσματα στο ΚΕΕΛΠΝΟ (Δελτία Δήλωσης)  και να αποστέλλουν κλινικά δείγματα για εργαστηριακή επιβεβαίωση των κρουσμάτων για περαιτέρω εργαστηριακό έλεγχο.

Κλινικά δείγματα τα οποία πρέπει να αποστέλλονται είναι:

1. Ορός αίματος που έχει ληφθεί 4 – 30 ημέρες μετά την εμφάνιση του ύποπτου εξανθήματος για προσδιορισμό των ειδικών IgM αντισωμάτων έναντι του ιού ιλαράς ή ερυθράς
2. Δείγματα του αναπνευστικού συστήματος (ρινοφαρυγγικό, στοματοφαρυγγικό επίχρισμα), ούρα και αίμα με αντιπηκτικό, τα οποία συλλέγονται μετά την εμφάνιση του εξανθήματος.

Η αποστολή των σχετικών παραπεμπτικών εξέτασης για ιλαρά και ερυθρά καθώς και για συγγενή ερυθρά με τα κλινικά δείγματα είναι απαραίτητη. Λεπτομερείς οδηγίες για τη συλλογή και αποστολή δειγμάτων βρίσκονται στο σχετικό έντυπο. Για αποστολή δειγμάτων από ιδιώτες ιατρούς πληροφορίες δίνονται από το Διαγνωστικό Τμήμα ΕΙΠ .

1. Ongoing measles outbreak in Greece related to the recent European-wide epidemic. Georgakopoulou T, HoreftiE, Vernardaki A, Pogka V, Gkolfinopoulou K, Triantafyllou E,  Tsiodras S, Theodoridou M, Mentis A, Panagiotopoulos T. Epidemiol Infect. 2018 Oct;146(13):1692-1698. doi: 10.1017/S0950268818002170. Epub 2018 Aug 8
2. Molecular and phylogenetic analysis of Greek measles 2010 strains.
   Melidou A, Gioula G, Pogka V, Exindari M, Moutoussi A, Sgouras D, Papadakos K, Chatzidimitriou D, Karabaxoglou D, Mentis A, Malisiovas N. Epidemiol Infect. 2012 Mar;140(3):432-8. doi: 10.1017/S095026881100094X. Epub 2011 May 31.
3. Spotlight on measles 2010: ongoing measles outbreak in Greece, January-July 2010.
   Pervanidou D, Horefti E, Patrinos S, Lytras T, Triantafillou E, Mentis A, Bonovas S, Panagiotopoulos T. Euro Surveill. 2010 Jul 29;15(30). pii: 19629.
4. High genetic diversity of measles virus Kremer JR, Brown KE, Jin L et al. 
   World Health Organization European Region, 2005-2006. Emerg Infect Dis 2008;14:107-14.
5. Cocirculation of genotypes D4 and D6 in Greece during the 2005 to 2006 measles epidemic.Kokotas S, Bolanaki E, Sgouras D, Pogka V, Logotheti M, Kossivakis A, Horefti E, Papadakos K, Mentis A. Diagnostic Microbiology and Infectious Diseases 2008.
6. Εργαστηριακή Διερεύνηση Επιδημίας Ιλαράς στην Ελλάδα, 2005-2006 Λογοθέτη Μ, Κόκοτας Σ, Χορευτή Ε, Γιαννάκη Μ, Πάγκαλη Α, Πόγκα Β, Παπαδάκος Κ, Κανσουζίδου Α, Σπάλα Γ, Παναγιωτόπουλος Τ, Γεωργακοπούλου Θ, Σγούρας Δ, Μεντής Α.. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 2008